Wim Biewenga: Over een weg – Werk 2004-2011

‘We kunnen moe worden van schoonheid, van perfectie en een teveel aan vaardigheid, en het is op dat moment dat we ontvankelijk raken voor de ruwe sublimiteit van het primitieve en eenvoudige.’

Jean-Baptist Bedaux in ‘De regressieve wereld van Wim Biewenga’ (2004)

In het najaar van 2004 exposeerde Wim Biewenga in de galerie van William Wauters in Oosteeklo (B) en in het boekje dat verscheen bij de tentoonstelling doet Jean-Baptist Bedaux een poging om het werk van Wim Biewenga te kenschetsen. En daar slaagt hij wonderwel in. Ondanks het feit dat zijn betoog af en toe wel wat erg highbrow van karakter is, weet hij naar mijn idee door te dringen tot de essentie van Biewenga’s werk zoals we dat, in ieder geval tot op dat moment, kenden. En daarmee is hij misschien wel de eerste schrijver over Biewenga die uitstijgt boven een beschrijving van wat er op de werken te zien is en iets duidelijk kan maken over de aard van die wonderlijke fascinatie die van de beelden uitgaat.

Hij plaatst Biewenga in een lange traditie van wat je ‘modern primitivisme’ zou kunnen noemen: een soort archetypische kunst, die associaties oproept met outsider art, kindertekeningen, primitieve kunst, folk art, allemaal uitingsvormen die op het eerste gezicht haaks lijken te staan op de gevestigde cultuur, maar die tegelijk door diezelfde cultuur worden omarmd omdat ze een noodzakelijk tegenwicht biedt aan de overmaat aan sophistication waaronder de wereld van de kunst af en toe gebukt gaat. Het is een kunst die niet appelleert aan intellectueel bewustzijn of culturele bagage, maar veel meer aan een afkeer daarvan, aan een diepgeworteld verlangen naar eenvoud, onschuld en authenticiteit, en de onbedorvenheid van vervlogen kinderjaren. Het is een soort kunst die, op het eerste gezicht, naïef of primitief aandoet en geen enkel raakvlak lijkt te hebben met de eigentijdse kunst in de musea. Zoals dat van Alfred Wallis, de amper geletterde Engelse zeeman die besloot te gaan schilderen en zijn werk aan de wanden van zijn schuur prikte, waar ze in de jaren twintig werden ontdekt door Ben Nicholson en zo in de chique Londense kunstwereld terechtkwamen. Of dat van Tim Brown, de arme zwarte arbeider uit Jackson, Mississippi, die zijn leven schilderde op plankjes, maar die aan het eind van zijn leven, zonder het te willen of misschien wel te weten, een museale status had verworven en van wie ook in Museum Belvedère met regelmaat werk te zien is.


In het werk van Wim Biewenga zag Bedaux vergelijkbare kwaliteiten. De kinderlijk aandoende voorstellingen, de quasi-onbeholpen penseelvoering, die een onregelmatige, soms bijna amateuristisch aandoende verfhuid oplevert, het gebruik van mengkleuren die in geen enkele verfdoos te vinden zijn, de simpele ongeverfde latjes die erom heen werden gespijkerd, zonder enige poging om het ‘mooi’ te maken. Al deze elementen creëerden een indruk dat we hier te maken hadden met een kunst die ver weg stond van de razende opeenvolging van avant-gardes die de kunst van de twintigste eeuw uitmaken, maar teruggreep op elementaire, bijna archetypische, beelden die zich onttrekken aan kritische vergelijkingen met andere uitingen van hedendaagse kunst, maar op de een of andere manier wel kunnen raken aan dieperliggende lagen van de menselijke geest.

Tegelijkertijd is het ook duidelijk dat Biewenga’s werk niet zonder meer in dezelfde categorie worden geplaatst als dat van Wallis en Brown, al was het alleen maar omdat we hier niet te maken hebben met een naïeve kunstenaar, maar met een man die ervoor heeft gekozen om na een academische carrière zijn leven aan het schilderen te wijden. En daar ligt ook het spanningsveld dat zijn werk omgeeft: hoe kan een ontwikkelde kunstenaar primitieve kunst maken? Zijn werk is ook niet uitsluitend naïef; de eigentijdse kunst is allerminst aan Biewenga voorbijgegaan. In al die werken die op het eerste gezicht geheel los lijken te staan van de dagelijkse realiteit zijn ook zijn eigentijdse inspiratiebronnen zichtbaar, zoals Roger Raveel, Lucassen en Raoul de Keyser. Maar dat speelt zich af op een rationeler, meer kunsthistorisch gericht niveau en doet zelden afbreuk aan het min of meer tijdloze karakter van zijn werk.

 Een outsider kun je Biewenga ook niet echt noemen. Al enkele decennia is hij opgenomen in de circuits van de gevestigde kunstwereld. Hij was een vaste en graag geziene exposant bij galeries in verschillende delen van het land, omdat duidelijk was hoezeer zijn werk aansloeg bij een breed publiek. Zo moest een galeriehouder, terwijl hij toch een flink aantal Biewenga’s had meegenomen naar de Kunstrai, halverwege de beurs hals over kop terug naar huis om nieuwe te halen, omdat de hele voorraad tijdens de eerste dagen al was verkocht. Kortom: Biewenga had zijn plek in de kunst gevonden.

En toen opeens, een jaar of zes geleden, besloot hij dat het genoeg was geweest. Hij was klaar met zijn modern primitivisme. De geest was eruit en hij besefte dat , als hij nog langer op dezelfde manier door zou gaan, hij alleen nog maar schilderde om aan de vraag te voldoen. En dat weigerde hij. Hij besloot opnieuw te beginnen, in een totaal andere stijl. De figuratie verdween en op de nieuwe doeken verschenen alleen nog blokken, en cirkels, en strepen. Voor de liefhebbers van zijn eerdere werk kwam de verandering als een schok. De eerste tentoonstellingen, bij William Wauters en kort daarna bij Prentwerk in Groningen, lieten veel Biewenga liefhebbers in verwarring achter. Wat bezielde de man? Wat moesten ze hiermee? Trouwe volgers haakten af, de verkopen kelderden.

Het dient gezegd: het getuigt van moed, en ook van integriteit, om een stijl waarin je toch uiterst succesvol bent geweest achter je te laten en een weg in slaan waarvan je bij voorbaat weet dat je het jezelf aanzienlijk moeilijker gaat maken. In zijn eerdere werk had hij een onmiskenbare eigen beeldtaal ontwikkeld. Maar hoeveel constructivistische kunstenaars zijn er op te noemen van wie je het werk in een oogopslag herkent? De mannen van De Stijl natuurlijk, Mondriaan, Van Doesburg, Van der Leck, maar daarna? Ellsworth Kelly, Siep van den Berg, Imi Knoebel? Met andere woorden, hoe maak je iets dat eigen is op een gebied waar de beeldmiddelen, in vergelijking, beperkt zijn, en hoe kun je daarbij ook nog enige afstand houden van al die grote voorgangers? Het lijkt een formidabele opgave.

Het nieuwe boek over het werk van Wim Biewenga is getiteld Over een weg - Werk 2004-2011, en het is het eerste waarin dit nieuwe werk uitgebreid aan bod komt. In een stijlvolle en fraai verzorgde uitvoering doet het in honderd pagina’s verslag van deze zoektocht naar een nieuwe beeldtaal. Wat meteen duidelijk wordt is dat de weg uit de titel allesbehalve recht is geweest: we zien wel de richting, maar ook de bochten, de tijdelijke afslagen, de zijpaadjes en de wegomleggingen, en ook hoe zijn weg af en toe die van anderen kruist. Het toont een breed scala aan experimenten, een diversiteit waarvan je aan de ene kant misschien kunt zeggen dat er niet altijd een duidelijke, herkenbare visie in is terug te vinden, maar die misschien ook duidelijk maakt dat Biewenga weigert zich in een al te nauw constructivistisch keurslijf te persen. Het betekent ook dat je meteen geneigd bent om te selecteren en in de verschillende stilistische varianten een soort rangorde aan te brengen. Wat natuurlijk eigenlijk betekent: ‘Ik hoop dat hij dáármee doorgaat, en dáármee niet!’ Maar dat is, uiteraard, niet aan ons.

Een ding is wel erg plezierig: het werk dat hier wordt gepresenteerd mist het koele en onpersoonlijke dat in veel hard-edge painting tot norm is verheven en waaruit de hand van de kunstenaar volstrekt is verdwenen. Door de (nog steeds) onregelmatige verfhuid, met al zijn nuances en overschilderingen, houdt het werk, ondanks de strakke vormen, iets menselijks en ook iets kwetsbaars. In de inleidende tekst merkt Han Steenbruggen terecht op dat het juist die bewuste imperfecties zijn die het werk behoeden voor steriliteit en dat het die kwaliteit is die bij Wim Biewenga als een constante factor mag gelden. Het mag dan strenger zijn geworden in het beeld, onpersoonlijk wordt het nooit.

Ik moet wel bekennen dat ik bij het doorbladeren van de eerste pagina’s, waar nog ‘oud’ werk staat afgebeeld, nog steeds wordt overvallen door een licht gevoel van heimwee, maar het blijft boeiend om zien waar Biewenga’s nieuwe wegen naar toe leiden. We zullen hem volgen op zijn tocht.

[Wim Biewenga – Over een weg / About a road, werk 2004 -2011, met een tekst van Han Steenbruggen, verschijnt deze maand in een oplage van 500 exemplaren bij Timmer Art Books, Oosterhout, prijs EUR 25.00. Van het boek verschijnt ook een speciale editie in beperkte oplage van 25 stuks, elk met een originele tekening, voor EUR 450.00 (te zien op de website, en achterin het boek).

Te bestellen via info@kunstforumnoord, en rechtstreeks bij Timmer Art Books (www.timmerartbooks.nl)
 

Een vroege Wiegers

Het leek een lastig probleem: stel dat ik in een catalogus van een veilinghuis, al dan niet noordelijk, iets aantref dat ik de moeite waard vind om in KFN Nieuws aandacht aan te besteden, moet ik dat dan doen vóór of na de veiling? Als ik erover schrijf op het moment dat het object in kwestie nog geveild moet worden, zullen allerlei kwaaddenkende lieden zeggen dat ik het waarschijnlijk zelf heb ingebracht en zo de prijs probeer op te drijven, of ik word verdacht van nauwe banden met de veilinghouder, belangenverstrengeling, handel met voorkennis enz. Kortom, niets dan gezeur. In het andere geval, als ik er pas over schrijf als de veiling al achter de rug is, riskeer ik bozige opmerkingen dat ik dat ook wel eens eerder had kunnen zeggen, want dan had men tenminste nog mee kunnen bieden. Op zich gemakkelijk te pareren natuurlijk, want ze hadden zelf ook kunnen kijken. Hadden ze maar beter op moeten letten. Dus hoe je ook doet, het is nooit goed. Maar met de tweede categorie mopperaars valt aanzienlijk beter te leven dan met de eerste, bedacht ik. Achteraf maar dus.

In de afgelopen veiling van Allbooks Auctions in Groningen (de naam waarachter voorheen veilinghuis G. Postma schuilgaat) was een litho van Jan Wiegers opgenomen. Op zichzelf weinig spectaculair, aangezien het noorden wordt al jaren geteisterd door een schijnbaar onuitputtelijke voorraad Ploeggrafiek in alle soorten en maten. In verreweg de meeste gevallen betreft het late drukken en nadrukken, al dan niet geautoriseerd, en voor de enigszins gevorderde verzamelaar zijn ze dan ook nauwelijks interessant. Maar dit was een ander geval.

Het was een forse prent, uitgevoerd in hoofdzakelijk zwart en geel, waarvan de voorstelling werd gedomineerd door grillig gevormde bomen aan weerszijden van een bospad waarop twee figuren te zien zijn. Gesigneerd in potlood, met een wat vreemde uitsparing in de rand van het passepartout waar de toevoeging ‘Voor Job Hansen’ te zien is. Een zeldzaam blad, zeker, maar niet geheel onbekend. Het Groninger Museum bezit een nogal gehavend exemplaar, dat is afgebeeld in de Wiegers monografie, en bovendien is gedateerd ‘1923’. Op grond van het papier, de signatuur en de opdracht mogen we ervan uitgaan dat het hier gaat om wat in het jargon een ‘contemporaine druk’ heet, een afdruk die gemaakt is meteen of kort na het vervaardigen van de matrix, in dit geval de lithosteen. De catalogus vermeldt nog de prent afkomstig is uit de nalatenschap van Hansen, wat niet onwaarschijnlijk lijkt, omdat in dezelfde veiling ook nog een aquarel van zijn zoon Johan werd aangeboden.

Litho’s zijn bij de vroege Ploeg betrekkelijk zeldzaam. Dat zal in de eerste plaats een praktische reden hebben gehad: lithostenen zijn relatief duur. Het was goedkoper om te werken op een blok hout of een plaat zink Bovendien is het maken van een litho, zeker in meerdere kleuren, een omslachtig procedé en misschien dat de puur fysieke inspanning die nodig is om een afbeelding in een houtblok of een etsplaat over te brengen wel beter past bij de energie en de dynamiek die zo kenmerkend is voor de beste Ploegjaren. Een voordeel van een litho, althans voor verzamelaars, is wel dat, omdat de stenen meestal na gebruik weer werden afgeslepen om opnieuw te worden gebruikt, er geen nadrukken mee kunnen worden gemaakt en dat een litho dus bijna per definitie ‘uit de tijd’ is.

En de prijs? De catalogus gaf een inzetprijs van tweehonderd euro, wat wel erg laag is voor deze prent, maar zelfs in deze slechte markt halen goede stukken hun prijs, en dat gebeurde ook. De litho werd afgeslagen op 900 euro, wat betekent dat de koper inclusief het opgeld ruim 1100 euro moest neertellen. Niet echt een koopje dus, maar wel een goede prijs voor een goede prent.

NASCHRIFT

- Wiert Noorda maakt mij erop attent dat er van deze voorstelling ook een kleine variant bestaat, als ets. Hij is afgebeeld in het bekende Wiegers grafiekboekje uit de Domino-reeks, nr 7. Het pad heeft daar een bocht en de figuur staat meer op de voorgrond, maar verder is het duidelijk hetzelfde tafereel. Dank!

Han Jansen op het wad

Alle publiciteit rond het veertigjarig bestaan van Robert Smithsons land art project Broken Circle / Spiral Hill bij Emmen vormt een goede aanleiding om terug te gaan naar een ander historisch moment in de noordelijke kunst: het waddenproject van Han Jansen, uit 1980. In beide gevallen gaat het om een vorm van landschapskunst, een artistiek ingrijpen van de kunstenaar in de natuurlijke omgeving, maar het resultaat van hun ingrepen was natuurlijk totaal verschillend. Waar Smithson een ontwerp maakte en aan de hand daarvan nieuwe vormen in het landschap creëerde (die nog steeds te zien zijn, misschien voornamelijk dankzij het feit dat het terrein jarenlang niet toegankelijk was voor het publiek), bestond Jansens aandeel in één enkele handeling; hij strooide verschillende soorten kleurpoeder uit in de Waddenzee. Daarmee was zijn inbreng voltooid; vanaf dat moment nam de natuur het over en schiep haar eigen kunstwerk, in vluchtigheid en vergankelijkheid. De wind en de stroming verspreidden de kleuren en wie het geluk had daar op dat moment te staan kon een wonderbaarlijk schouwspel zich zien voltrekken: een zee die binnen een tijdsbestek van wat niet meer dan tien minuten of een kwartier kan zijn geweest, een totaal ander aanzien krijgt. Een egaal wateroppervlak dat zichzelf plotseling opdeelt in steeds groter wordende kleurvlakken om daarna, naarmate de poedergolven zich verder verspreiden en verdunnen, heel langzaam terug te keren tot haar oorspronkelijke tint.

Wouter Kotte, die erbij aanwezig was, schrijft in de catalogus van Hedendaagse Kunst Utrecht:

‘Wat een ervaring aan den lijve te ontdekken hoe vermoeiend en soms levensgevaarlijk het inschilderen van het wad en het maken van die schitterende esthetische foto’s was. Wat een verbazing te constateren dat van deze vermoeienissen en ontberingen niets in de luchtigheid van de foto’s terug te vinden is. Wat een vakmanschap, wat een intensiteit, wat een inventiviteit, wat een bijna japans aandoende vanzelfsprekendheid waarmee de blauwe luchten en witte wolken in een rode zee weerspiegelen. Zen op het Groninger wad en alle deelnemers vervuld van satori. Toeval en beheersing samen in balans in het kunstwerk.’

In de monografie over Han Jansen staat een foto van John Stoel die allesbehalve rust uitstraalt: we zien Han Jansen tot zijn enkels in het slik staan, omringd door toeschouwers en fotografen, en uit een doos kleurpoeder in een smal stroompje strooien. Je kunt dit zien als de essentie van het werk, als een soort performance, maar voor mijn gevoel is het wezen van het werk wat er daarna gebeurt, als alle geploeter is opgehouden en iedereen in stilte (hoop ik) kijkt naar wat zich voor hun ogen voltrekt. Het moet een adembenemende ervaring zijn geweest, van visuele verrassing, met het geluid van de wind over de uitgestrektheid van het wad, en de geur van de zee. Maar dat is alleen meegemaakt door de mensen die daar stonden. Daarna is het werk vervlogen in de tijd en is het enige dat rest is wat er werd vastgelegd, als een souvenir. Daar moeten wij, die het alleen kennen uit de verhalen, het mee doen.
Maar diezelfde souvenirs zijn wel het enige tastbare dat is overgebleven van die ervaring, momentopnamen van de indrukwekkende gebeurtenis die zich daar moet hebben afgespeeld.

Onder de aanwinsten van KFN bevindt zich een drieluik van foto’s die Han Jansen bij die gelegenheid maakte. De Waddenzee in kleur, in tinten die de natuur nooit zelf zou hebben verzonnen, maar die op de een of andere manier toch harmoniëren met hun omgeving. Het zijn statische beelden, die per definitie niets kunnen weergeven van de dynamiek, de voortdurende verandering, maar die wel een tastbare en fraaie weerslag vormen van een van de meest opmerkelijke projecten die de noordelijke kunst heeft gekend.

Noordkunst in de Krant van Toen

Het moet een buitengewoon rustgevend, hoe wel weinig avontuurlijk, beroep zijn geweest: knipselaar in de Openbare Bibliotheek. Decennialang moet het tot iemands dagelijkse taak hebben behoord om, slechts gewapend met een schaar, de kranten van de dag ervoor pagina voor pagina door te nemen en alles wat mogelijkerwijs de waan van de dag ontsteeg zorgvuldig uit te knippen en op te bergen in van passende labels voorziene mappen, die vervolgens door middel van een ingenieus ontworpen systeem in een kast werden gehangen, waar ze tot in lengte der dagen door historisch geïnteresseerde bezoekers zouden kunnen worden geraadpleegd. De geschiedenis in oud papier.

Misschien wel een jaar of tien geleden ontdekte ik dit knipselarchief in de bibliotheek toen ik mij bezighield met de artistieke loopbaan van Martin Tissing, en ik heb handenvol kleingeld besteed aan het maken van kopieën van de rijkdom aan krantenartikelen die ik daar aantrof. De oudste gingen terug tot de jaren zestig, en in gedachten prees ik de noeste arbeid die zo’n schat aan materiaal had opgeleverd.

Deze week was ik weer in de bibliotheek. Dit najaar wordt namelijk de herfst van Drewes de Wit.  Er staan vier tentoonstellingen op stapel en er komt een nieuw boek gewijd aan zijn recente werk. Toen mij werd gevraagd of ik daarvoor de tekst zou willen schrijven en ik eens ging kijken wat er in eerdere catalogi zoal over hem op schrift was gesteld, ontdekte ik al gauw dat die teksten vrijwel zonder uitzondering gingen over ‘het nieuwe werk’. Ze beperkten zich veelal tot een kenschets of een formele beschrijving van het werk dat op de tentoonstelling te zien was, soms aangevuld met een vergelijking met de vorige expositie. Maar alle plaatjes waren momentopnamen, en een totaaloverzicht, een verhaal waarin aandacht werd besteed aan zijn geschiedenis en zijn ontwikkeling in de tijd, was niet te vinden. Vreemd, dacht ik, als je bedenkt dat Drewes de Wit al zo’n veertig jaar als kunstenaar in Groningen actief is.

Hoog tijd dus om terug te gaan naar het knipselarchief. Ik wist nog vagelijk waar de kast destijds stond, maar kon hem nergens ontdekken. Ik besloot maar eens te informeren bij een even lieftallige als behulpzame jongedame die mijn bange voorgevoelens onmiddellijk bevestigde. Nee, het knipselarchief was er niet meer. Opgeruimd. 

Mijn eerste gedachte (‘Hoe kunnen mensen in godsnaam zoiets weggooien?’) werd al spoedig getemperd door een gevoel van deemoed. Nee, natuurlijk was het opgeruimd. Logisch, is ook niet meer van deze tijd. Even moest ik met enige schaamte denken aan mijn eigen rij grijze archiefkasten, barstensvol met kunstknipsels waarvan ik zeker weet dat negenennegentig procent nooit meer het daglicht zal zien. Het leek de jongedame nuttig om mij even te attenderen op de website De Krant van Toen, waarin meer dan een miljoen pagina’s uit het Nieuwsblad van het Noorden en de Leeuwarder Courant en andere lokale publicaties zijn gedigitaliseerd en via een bewonderenswaardig snelle zoekmachine kunnen worden geraadpleegd.

ik ben haar uiterst dankbaar. ‘Drewes de Wit’ leverde 48 pagina’s op, waarvan een groot deel weliswaar bestond uit aankondigingen in tentoonstellingsagenda’s , maar als je geduldig verder scrolt  kom je ook besprekingen van exposities, interviews en kunstnieuws tegen dat zelfs de beste knipselaar het nakijken heeft. Kortom, een ware goudmijn voor iedereen die geïnteresseerd is in wat zich de afgelopen decennia in de noordelijke kunstwereld heeft afgespeeld.

De rest van de avond is opgegaan aan het verzinnen van nieuwe trefwoorden (‘Hooghiemstra’, ‘Corps de Garde’, ‘Prentwerk’, ‘Frans Haks’, ‘Gallery Art Show’, net zolang tot de inktpatroon van de printer leeg was. En de hele stapel kan mooi weer in die grijze archiefkasten.

O ja:   www.dekrantvantoen.nl

Niet/nu te zien bij de Gasunie: Allie van Altena

Een uitnodiging voor een tentoonstelling die je niet kunt gaan bekijken, het lijkt weinig zinvol. Tenzij je bij de Gasunie werkt natuurlijk, dan kijk je er dagelijks tegenaan. Want daar vond op zondag 17 april de opening plaats van een expositie met werk van Allie van Altena, gecombineerd met beelden van Betty van de Kamp. Ik was wel enigszins bekend met het werk van Altena, maar dit overtrof, om eerlijk te zijn, al mijn verwachtingen. Rijen tekeningen in houtskool en pastel, veel zwart met af en toe een beetje kleur, soms ingelijst maar vaak ook gewoon met pushpins in de muur geprikt, en als monumentaal hoogtepunt een groot blok van achttien tekeningen, tegen een rode achtergrond. Zeer fraai.

Vroeger, in economisch beter tijden, ging zo’n expositie vergezeld van een publicatie, maar dat zit er in het gaswezen blijkbaar niet meer in. Des te plezieriger dus om te kunnen melden dat het werk van Allie van Altena in het kader van het nieuwe KunstForum Noord project in november 2011 te zien is in Prentwerk. Ik verheug me er op.



Martin Tissing – Tantra’s voor Tibet

Op zondag 3 april, om 16 uur, vindt in Prentwerk, aan de Vismarkt,  de opening plaats van de tentoonstelling Tantra’s voor Tibet van Martin Tissing. Het is de eerste expositie in Prentwerk sinds drie jaar en het is goed om na een in meerdere opzichten woelige periode de draad weer op te pakken met een tentoonstelling van de man die ook, in 2008, de laatste tentoonstelling  in Prentwerk op zijn naam had staan. Tantra’s voor Tibet toont Martin Tissings recente werk, en dat mag in dit geval heel letterlijk worden opgevat. Toen hij als gevolg van alle vernieuwings-plannen rond het Damsterdiep zijn atelier aan de Lijnbaanstraat moest verlaten, bleek weer eens hoe nijpend de atelierschaarste in Groningen is. Meer dan een jaar moest hij zich noodgedwongen beperken tot het maken van aquarellen, en lang leek het erop dat zijn vijfenzeventigste verjaardag voorbij zou gaan zonder dat er nieuwe schilderijen te zien waren.  In november 2009 kon hij echter onverwacht een atelier aan het A-Kerkhof betrekken en sindsdien heeft hij de schade meer dan ingehaald. Hij was (in tegenstelling tot vele anderen in hetzelfde complex, zoals hij geregeld met enige verontwaardiging opmerkt) dagelijks aan het werk en in het halfjaar dat sindsdien is verstreken heeft hij een serie schilderijen gemaakt die, hoewel onmiskenbaar Tissing, toch weer nieuwe ontwikkelingen  laten zien in het indrukwekkende oeuvre dat hij gedurende een periode van meer dan vijftig jaar heeft opgebouwd.



De opening duurt tot 17 uur. In dat uur zult u het moeten stellen zonder officiële openingsspreker, maar dat wordt hopelijk goedgemaakt (en ik kan dat alleen mededelen omdat ik er zeker van ben van Martin Tissing nooit op het internet kijkt) door het feit dat er dan een nieuw boek over Tissing wordt gepresenteerd. Het is bedoeld als een licht verlaat verjaardagscadeau en we hebben ons uiterste best gedaan om het voor hem geheim te houden.

Om vijf uur sluit Prentwerk en worden de feestelijkheden, in wat hopelijk een nieuwe traditie wordt, op informele wijze voortgezet in het Prentwerk kunstcafé bij Zomers, Vismarkt 56, een plek die ook voor Martin Tissing de afgelopen tijd tot een soort tweede huiskamer is geworden. U bent van harte welkom!

*   *   *

Na loop toegevoegd: twee filmpjes van de overhandiging van het boek Steeds stiller, steeds geconcentreerder: Martin Tissing 75 jaar aan de niets vermoedende jubilaris en aan de in het boek geïinterviewde kunstenaars.

Tjibbe Hooghiemstra

In 2001 was bij Prentwerk, toen nog in de Folkingestraat, een selectie te zien van tekeningen van Tjibbe Hooghiemstra uit de serie Oponthoud op doorreis.  Iedere tentoonstelling is een soort vertrekpunt: werken die worden verkocht gaan de wereld in, vinden hun bestemming en verdwijnen, in ieder geval voorlopig, uit het zicht. En het is  een van de verrassende kanten van de kunsthandel dat ze soms jaren later plotseling weer op je pad komen. Tot de nieuwe KFN aanwinsten behoren namelijk twee werken uit dezelfde serie, en het is als een soort weerzien met oude bekenden.

De serie Oponthoud op doorreis werd gepresenteerd in de Grote Kerk van Lochem in 2001, in een expositie samen met Arno Kramer. De kleinste werkjes werden onder glas getoond in de kerkbanken, op de plek waar onder andere omstandigheden kerkgangers hun psalmbundels plegen neer te leggen, zodat je als je alle werken wilde bekijken je zijdelings door de nauwe paden moest wurmen. Het waren schilderingen in eitempera, gemaakt op blaadjes uit een klein Victoriaans schriftje dat Hooghiemstra had gevonden bij een Engelse antiquair. Het was gebonden in rood leer met gouden opdruk, met fijne lijntjes en afgeronde hoeken, en in het schriftje had een dame, ongetwijfeld uit de betere kringen, met een kroontjespen in een fijn handschrift een aantal citaten en fragmenten van haar favoriete schrijvers genoteerd. Maar het schriftje was lang niet vol, en de uitgescheurde lege bladzijden, met hun bijna antiek aandoende tint en textuur, gebruikte Hooghiemstra als dragers voor zijn werk.

Bij de tentoonstelling verscheen ook een catalogus, naar eigen ontwerp en een van de vele kunstenaarsboeken die Hooghiemstra in de loop der jaren heeft uitgebracht: grote gevouwen, ongesneden bladen in een omslag, bijeengehouden door een rood elastiekje. Er staan, uiteraard, afbeeldingen in van een aantal werken, afgedrukt op bijna de oorspronkelijke grootte (waaronder, als plezierige verrassing, een van de twee aanwinsten), maar ook een zestal zwart-wit foto’s, met als bijschrift ‘Donegal 2001’.

De werken zijn fraai en bovendien goed gereproduceerd, maar het zijn de foto’s die vragen oproepen, en het is verleidelijk te zoeken naar een link met de titel. De fotograaf is duidelijk op doorreis: de foto’s tonen een lege autoweg, die door de heuvels snijdt en verdwijnt in de nevels rond de bergen in de verte. Maar als hij een kwartslag draait is er alleen maar het Ierse landschap, leeg, ruig en weerbarstig, en al eeuwenlang onveranderd. En als dit de reden van het oponthoud is, kunnen we ons er iets bij voorstellen. Dit is wat Hooghiemstra zo in het land moet aantrekken. Maar waar gaat de reis heen?  Donegal ligt aan de grote weg die vanuit Ulster langs de Ierse westkust loopt, richting Sligo en uiteindelijk ook richting Ballinskelligs, waar Hooghiemstra al jarenlang een aantal weken logeert in de Cill Rialaig Artist Residency, waar al zo’n driehonderdvijftig kunstenaars uit alle disciplines kortere of langere tijd hebben doorgebracht om te werken. En ja, dan is er altijd wel iemand die er een filmpje van heeft gemaakt:

http://www.youtube.com/watch?v=BoFDliEQfnI

Daar is het dus, waar al dat werk tot stand komt, in zo’n uit ruwe stukken steen opgebouwd huisje met een glazen dak en de oceaan binnen handbereik. Als de camera vervolgens zwenkt in de richting van de grote allesbrander die midden in het vertrek staat, herinneren we ons de kaart die Galerie De Vries in Leeuwarden een paar jaar geleden stuurde om een nieuwe tentoonstelling van Hooghiemstra aan te kondigen.

[foto John Stoel]

En daar links zien we ze liggen, de oogst van weer een paar weken Ierland. Even goed kijken … Nee, ze liggen er niet bij, onze nieuwe aanwinsten. Maar het had gekund.



Felicitaties voor Els Otten

Werk van Els Otten zal worden opgenomen in het komende nummer van het gezaghebbende Amerikaanse tijdschrift New Glass Review. De jury, die een keuze moest maken uit het werk van 943 kunstenaars uit 45 landen, liet deze week weten dat haar object ‘Bacchante’ tot de definitieve selectie behoort. Alle reden voor gelukwensen.

'Bacchante' [foto Dolf Verlinden]

‘Glaskunst’ wordt in de reguliere kunstwereld, niet geheel ten onrechte, met enige argwaan bekeken, al was het alleen maar omdat het associaties oproept met toeristische glasblazerijen en met een soort pretentieuze glasvoorwerpen die weliswaar hun weg vinden in een netwerk van speciale ‘glasgaleries’, maar die daarbuiten nauwelijks enige aansluiting hebben bij de wereld van de beeldende kunst in bredere zin. Dat Els Otten deze circuits in kwalitatief opzicht reeds lang was ontstegen, was in kleine kring al genoegzaam bekend, maar het is goed om te merken dat haar werk nu ook vanuit een internationaal perspectief op waarde wordt geschat.

In de nabije toekomst zal werk van Els Otten te zien zijn in het project KunstForum Noord.



Voor de agenda: Martin Tissing 75 jaar

Over een paar maanden hoopt Martin Tissing de respectabele leeftijd van 75 jaar te bereiken. Dat mag in de noordelijke kunstwereld niet onopgemerkt voorbijgaan en op verschillende plaatsen zijn in de komende tijd dan ook exposities en presentaties te zien als eerbetoon aan de man die al decennia lang tot de belangrijkste Groninger kunstenaars mag worden gerekend.

In maart toont Galerie Anderwereld, naast werk van Herbert Nouwens en Silke Silkeborg, een selectie van Tissings aquarellen. In Museum Belvedere in Heerenveen-Oranjewoud is van half april tot half juli een kabinetspresentatie van zijn werk te zien, en gelijktijdig opent in Prentwerk een tentoonstelling van schilderijen en werk op papier.

Wij houden u op de hoogte.